Depremler, doğanın en yıkıcı güçlerinden birisi konumunda. Büyük depremler özellikle yanlış yapılaşmış ve dayanıksız binalarda ciddi yıkıma neden olabiliyor. Nitekim Türkiye’de 6 Şubat tarihinde yaşadığımız deprem felaketi de bunun bir yeniden gösterimi niteliğinde. Bu nedenle yapılar, özellikle gökdelenler tasarlanırken sismik yükler dikkate alınmalıdır. Gelin birlikte dünyayı dolaşalım ve depreme dayanıklı ilk 5 yapıyı keşfedelim ve binaların aşırı sismik yüklere dayanacak şekilde nasıl tasarlanabileceğini öğrenelim.
Depreme en dayanıklı 5 bina
Her yıl milyonlarca deprem meydana geliyor ve bunların genellikle çok büyük bir kısmını hissetmiyoruz bile. Araştırmalara ve istatistiklere göre 8 veya üstü depremler her 5 ila 10 yılda bir meydana geliyor. Öte yandan her yıl 7 ila 7,9 arasında 20, 6,1 ila 6,9 arasında 100 ve 5,5 ila 6,0 arasında 500 deprem meydana geliyor. Ancak tüm bu depremlere dayanıklı binalar üretmek mümkün. İşte dünyanın depreme en dayanıklı binaları:
1. Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı
İstanbul’a hizmet veren en önemli havalimanlarından biri olan Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, aynı zamanda dünyanın en depreme dayanıklı yapılarından biri. Havaalanı Kuzey Anadolu fayı yakınında ve deprem açısından riskli bir konumda bulunuyor. Sabiha Gökçen, mühendislik firması Ove Arup tarafından maksimum 8.0 Mw büyüklüğünde depreme dayanabilecek 300 temel izolatör sistemine sahip olacak şekilde tasarlanmış durumda. Taban izolatörler sayesinde yanal sismik yükler yüzde 80 oranında azaltılarak binanın mukavemeti üst seviyeye çıkartılmış.
2. Transamerica Piramidi
Kaliforniya’nın San Francisco şehrinde, San Andreas ve Hayward faylarının hemen yanında yer alan Transamerica Piramidi, 1970’lerde inşa edildi. Bina, 1989’daki 6,9 büyüklüğündeki şiddetli depreme maruz kaldı ancak yapı tamamen hasarsız bir şekilde depremi atlattı. Bu depreme dayanıklılık başarısı, sismik yüklerle birlikte hareket etmek üzere tasarlanmış 16 metre derinliğindeki çelik ve beton temele atfedilebilir. Bu çelik yapı sadece binanın temeline değil tamamında yer alıyor ve adeta binayı kafes gibi sarmalıyor. Bu dayanıklı ve esnek yapı sayesinde bina, San Andreas fayının oluşturduğu depremlere karşı son derece güç durabiliyor.
3. Burj Khalifa
Burj Khalifa, bir gökdelen olarak tanımlanamayacak kadar harika bir yapı. Dünyanın en ikonik yapılarından birisi olsa da Burj Khalifa da depremlere son derece dayanıklı bir yapıya sahip. Bina, payanda duvarlarının çevre kolonlarını iç duvarlara bağladığı mekanik katlardan oluşmakta. Bu sayede çevre kolonları yapının yanal direncini destekleyebilmekte ve kolonların dikeyliği ise yerçekimi yüklerinin taşınmasına yardımcı olmakta. Sonuç olarak Burj Khalifa hem yanal hem de burulmaya neden olan depremlere karşı son derece sağlamdır.
4. Taipei 101
Taipei 101, belki de dünyanın en büyüleyici süper yüksek gökdelenlerinden birisi ancak mimariyi bir kenara bırakırsak, yapı hakkında şaşırtıcı gerçekleri de görmemiz gerekiyor. Taipei 101, dünyanın en büyük ayarlı kütle sönümleyicisine (TMD) ev sahipliği yapıyor. TMD’ler esasında çok yüksek kulenin sallanmasını azaltmak için rüzgar ve depremler gibi geçici yüklere karşı koyan dev bir metal toptur. Taipei 101’deki TMD, bir otomobilin amortisörü ile aynı işlevi gören hidrolik amortisör kolları ve tampon sistemleri ile desteklenmekte. Kule üzerinde büyük kuvvetler etki ettiğinde, TMD ters yönde sallanarak topun kütlesini kullanarak geçici kuvvetleri sönümleyerek tüm binayı dengede tutuyor. TMD, Taipei 101’in 87. katı ile 92. katı arasında yer almakta.
5. Philippine Arena
Dünyanın en büyük kubbeli arenası olan Philippine Arena, 55.000 oturma kapasite ile birlikte 27 Temmuz 2014’te inşa edildi. Yapı, Avustralyalı mimarlık firması Populous ve seçkin mühendislik firması Buro Happold tarafından tasarlandı. Öte yandan Filipin plakası, dünyanın en ünlü ve aktif deprem fay hatları zincirinin evi olan Pasifik Ateş Çemberinde yer alıyor ve ülkedeki depremler 8,2 Mw büyüklüğüne kadar ulaşabiliyor. Bölgede bazı volkanik patlamalardan ve tsunamilerden sismik faaliyetlerin sorumlu olduğu da söylenmekte.
Philippine Arena’nın 170 metrelik geniş stadyum çatısı deprem dahil şiddetli fırtınalara dayanacak şekilde tasarlandı. Buro Happold zekice tüm yapı için bağımsız bir temel tasarımı kullandığını açıklamıştı. Bu, arenanın ana yapısal gövdesinin tabanından ve temelinden izole edildiği anlamına geliyor. Ana yapı ile temel sistemi arasındaki boşluk, yüksek enerji yayma özelliklerine sahip esnek bir malzeme düzenlemesi olan kurşun kauçuk yataklardan (LRB) oluşmakta. Bu sayede üst yapı sabit kalırken, taban ve temel sistemi depremin şiddetiyle orantılı olarak serbestçe hareket edebilmekte.